Processen van disfunctioneel gedrag

Processen van disfunctioneel gedrag

ACT gaat uit van een zestal processen die een rol kunnen spelen bij het ontstaan en in stand houden van disfunctionele gedrag.

Experientiele vermijding gaat over gedrag waarmee je ongewenste lichamelijke of psychische ervaringen probeert te vermijden of te bestrijden.

Cognitieve fusie gaat over de menselijke neiging om onze gedachten letterlijk te nemen. Zeker bij emotionele beladen kwesties kost het ons veel moeite om onderscheid te maken tussen de werkelijke feiten en onze gedachten en opvattingen over die feiten.

Overheersen van denken over verleden en toekomst gaat over de neiging om veel terug te grijpen op dingen die gebeurd zijn en te piekeren over wat zou kunnen komen, waardoor we voorbijgaan aan wat er in het hier en nu gaande is.

Zelf als concept is een complex begrip waarbij het onder andere gaat over hoe je naar jezelf kijkt en hoe je met jezelf omgaat. Vanuit onze leergeschiedenis hebben we allerlei negatieve opvattingen en kritische oordelen over onszelf. Ze kunnen een zeer dwingende en soms ook zeer negatieve impact hebben op hoe we in het hier en nu met ons zelf omgaan.

Geen zicht op waarden gaat erover dat we het zicht op en de verbinding met de dingen die we in ons leven belangrijk vinden uit het oog kunnen verliezen omdat we vastlopen in de strijd met lastige gevoelens en lichamelijke of psychische klachten.

Gedrag niet conform waarden. Waarden geven richting aan gedrag. Als waarden niet duidelijk zijn of gedrag staat meer in het teken van het gevecht met je klachten of met je zelf, gaat dat ten koste van waardengericht gedrag. Je doet dan dus niet meer de dingen die belangrijk voor je zijn en die passen bij wie je wilt zijn.

Deze zes processen kunnen eraan bijdragen dat mensen steeds meer last krijgen van hun klachten en vastlopen in hun bestaan. Niet alleen vanwege de “oorspronkelijke” lichamelijke of psychische klachten ( pijnklachten of somberheid) maar ook doordat ze meer bezig zijn met de strijd tegen de klachten, dan dat ze zich ondanks hun klachten richten op wat belangrijk voor ze is. Het leidt tot zogeheten Psychologische Inflexibiliteit; je zit gevangen in de strijd met je klachten en dwaalt steeds verder af van je waarden, waardoor de impact van je klachten per saldo toeneemt.